TÜRKİYE BİRLİK PARTİSİ – ABDAL YESARİ

Tarih: 17 Ekim 1966.

Türkiye’de bir siyasi parti (1966–1981)

Türkiye Birlik Partisi (TBP) (1973’e değin Birlik Partisi), 1966-1981 arasında etkinlikte bulunan siyasi parti.

Alevi kökenli bir grup siyaset adamınca 17 Ekim 1966’da Birlik Partisi (BP) adıyla kuruldu, genel başkanlığa Hasan Tahsin Berkman getirildi. Partinin amblemi Ali’yi simgeleyen bir aslanla, onun çevresinde 12 imamı temsil eden 12 yıldızdan ve (Hz. Ali’yi temsil eden) aslan sembolü olan Birlik Partisi kuruldu. (Beş yıl sonra ismine “Türkiye” sözcüğü ekledi.)

Kurucuları; Emekli General Hasan Tahsin Berkmen, Emekli Albay Hüseyin Eren, Emekli Albay Salim Delikanlı, Avukat Cemal Özbey, Avukat Feyzullah Ulusoy, Avukat Hüseyin Erkanlı, Avukat Faruk Ergüsoy, Sendikacı Tahsin Tosun Sevinç, İktisatçı Mehmet Güner, Doktor Mustafa Topal, Matbaacı Hüseyin Dedekargınoğlu, Çiftçi Mustafa Geygel, İşçi İbrahim Zerre, İşçi Arif Kemal Eroğlu, Müteahhit Hüseyin Günal idi…

Partide yüksek rütbelere sahip Sıtkı Ulay, Alaattin Kıral gibi 27 Mayısçı Milli Birlik Komitesi üyeleri mevcuttu.

Parti kendini ırkçılıktan- bölücülükten uzak Türkçü – Atatürkçü olarak tanımladı.

Genel Başkan Berkman partinin sol çizgide yer almadığını dile getirdi: “‘ABD Go Home’ diyenlerin peşine düşmeyiz.”

Ekonomi konusunda plancı-devletçi idi. Programında ibadet ve din eğitim dilini Türkçe idi.

Diyanet İşleri Teşkilatı’nın kapatılması için Anayasa Mahkemesi’ne başvuruldu.

Parti ilk seçim deneyimini 1968 yerel seçiminde yaşadı. Yüzde 1.6 oy aldı.

Birlik Partisi programında din ve vicdan özgürlüğü vurgulanıyor, kamu düzenine, genel ahlaka ve yasalara aykırı olmayan ibadetlerin serbest bırakılması isteniyordu. 1967’de Genel Yönetim Kurulu’nca görevden alınan Berkman’ın yerine genel başkanlığa Hüseyin Balan getirildi. BP 1969 Milletvekili Genel Seçimleri’nde aldığı toplam 254.695 oyla (yüzde 2,8) 8 milletvekilliği elde etti. Bu seçimden sonra Millet Partisi’nden (MP) iki milletvekili de Birlik Partisi’ne katıldı

1969 genel genel seçiminde ise yüzde 2.8 oy alarak sekiz milletvekili çıkardı.

Partinin 23-24 Kasım 1969’daki II. Kongresinde genel başkanlığa Sivas milletvekili Mustafa Timisi seçildi. Ertesi yıl Birlik Partisi’nin bazı milletvekilleri Adalet Partisi’ne (AP) geçti. 27-28 Kasım 1971’deki III. Kongrede parti adının önüne “Türkiye” sözcüğü eklendi. Parti 1973’te TBP adıyla girdiği genel seçimlerde toplam 121.759 oy (yüzde 1,1) aldı, yalnızca Timisi milletvekili seçilebildi. Türkiye İşçi Partisi (TİP) eski genel başkanı Mehmet Ali Aybar TBP’nin İstanbul listesinden seçime katıldıysa da seçilemedi. 12 Ekim 1975’te 25 ilde yapılan Cumhuriyet Senatosu üçte bir yenileme seçimindeyse TBP ancak 28.283 oy (yüzde 0.54) alabildi.

Bu arada parti içinde tartışmalar eksik olmadı. “Amerikancı” Berkman genel başkanlıktan alındı. Yerine önce Millet Partisi’nden gelen Hüseyin Balan ve sonra Sivas milletvekili Mustafa Timisi seçildi.

Dönemin etkisiyle toplumcu vurgular öne çıkarıldı. Ancak bölünme bitmedi. Örneğin: Demirel Hükümeti’nin 1970 bütçesine Kazım Ulusoy, Yusuf Ulusoy, Ali Naki Ulusoy, Hüseyin Balan ve Hüseyin Çınar “evet” oyu verince, “Beş Yol Düşkünü” diye ihraç edildiler.

TBP sonra sosyalist TİP ile ittifak yapsa da 1973’de oyu yüzde 1,1’e düştü. 1977 seçiminde CHP’ye yakınlaştı. Tam ilhak istenince tek başına seçime girdi ve yüzde 0,39 oy alabildi.

5 Haziran 1977’deki genel seçimlerde aldığı 58.540 oyla (yüzde 0,4) TBP hiç milletvekili çıkaramadı. 11 Aralık 1977’deki yerel seçimlerde oy kaybı devam etse de tek belediye başkanlığını Amasya ilinin Merzifon ilçesine bağlı Kayadüzü kasabasında kazandı

Ancak bu seçimlerden sonra TBP’nin siyasal etkinlikleri fiilen sona erdi, parti başka hiçbir seçime katılmadı. 12 Eylül 1980 Darbesi’nden sonra etkinliği durdurulan TBP 16 Ekim 1981’de öteki bütün partilerle birlikte Millî Güvenlik Konseyi tarafından kapatıldı.

Aşk ile

Mehmet Özgür Ersan

Abdal Yesari