ALEVİ BEKTAŞİ İNANCI TASAVVUF TARİHİ VE KÜLTÜR TARİHİMİZ DE HOCA AHMET YESEVİ HÜNKAR HACI BEKTAŞİ VELİ VE BEKTAŞİLİK ETKİSİ

İslam tarihinde tasavvuf düşüncesi Islam’ın din olarak tebliğinden beri başlayıp yüzyıllar içinde sistemleşerek etkin bir düşünce olmuştur.

İslam tarihinde Sufi bakış yani Tasavvuf ekolü Sufiler eliyle Ehlibeyt ve On iki imamlar yapısı içinde yetişmiş veya kendini düşünsel inançsal açıdan bu kaynaktan beslenmiştir.

Türk tarihinde ise tasavvuf düşüncesi Türkistan Piri Hoca Ahmet Yesevi Dergahında tarihi ve karizmatik bir önder olarak tarih sahnesine çıkışı ve Türkmen topluluklarda etkinlik kazanmıştır.

Hoca Ahmet Yesevi Dergahında pişen olgunlaşan bu fikirler Hünkar Hacı Bektaşi Veli eliyle Anadolu’dan Balkanlar Orta Avrupa da Macaristan’a kadar ulaşmıştır.

Hünkar Hacı Bektaş Veli elinde Yesevi ve Haydari gelenek Bektaşilik olarak siyasi askeri alan dahil derviş ve erenler eliyle düşünce ve inanç sistemi olarak Anadolu toplumuna ve insanına Hümanist bir dünya görüşü armağan etmiştir.

Erenlerin SERÇEŞMESİ olarak Hünkar Hacı Bektaşi Veli Anadoluya geldiği Suluca Kara Höyükte Anadolunun bu küçük yerleşim yerinde kırsal tarımsal bir bölgeden köylü ve kentli Bektaşiliği üreterek tüm toplumda etkin olmuştur.

Hoca Ahmet Yesevi Dergahında mayası atılan ‘Urum’un iskan ve irşadı’ hedefiyle günümüze kadar insanlığı ışık tutmuştur.(Vilayet Name Manakib ı Hünkar Hacı Bektaşi Veli Haz. Abdülbaki Gölpınarlı 1995 Istanbul)

13.yüz yıl Anadolu toplumsal yapısı yerleşik yaşam unsurları olsa bile kırsal yaşamla iç içe yaygın sorunların olduğu köyler olsa da konar göçer unsurlar tam anlamıyla yerleşmiş değil bir yandan Moğol baskısı ile bir yandan devam eden göçler toplumsal ekonomik kültürel sorunları beraberinde yetirirken Anadoluyu yurtlaştırmak çabasının baş at unsuru Hünkar Hacı Bektaşi Veli Dergahı ve orda yetişmiş Halifeler Dervişler eliyle her yöne irşat faaliyeti gerçekleşmiştir.

Toplumun önünde önderlik yapan bu Seyid Haifeler akrabalık ilişkileri ile büyük toplulukları etkilemiş Kuzey Anadolu Karadeniz bölgesinde Güvenç Abdal Çepni Türkmen boyları içinde yine Musahibi Sarı Saltuk Sultan Romanya Bulgaristan Makedonya Arnavutluk Kosova Bosna Hersek Seyit Ali Sultan eliyle Yunanistan Dimetoka coğrafyaları irşat edilmiştir. (Coşkun Kökel Güvenç Abdal Ocaklılar 1 Tarihsel Süreç 2013 Istanbul)

Ahi Teşkilatının önemli ulularından Şeyh Edebali eliyle irşat edilen Otman Bey ile Osmanlı Devletinin kurulması daha sonra yine 13. Yüzyılda yine Bursa ferinde Abdal Musa Sultan Geyikli Baba ve Emir Sultan eliyle Orhan Gazi yönetiminde Bursa’nın Fethiyle birlikte Hünkar Hacı Bektaşi Veli ‘nin işığında Abdal Musa Sultan’ın Yeniçeri Ocağının kurulmasında katkılarıyla Horasan’dan Anadoluya Erenlerin Hoca Ahmet Yesevi Dergahından Hünkar Hacı Bektaşi Veli Dergahı eliyle Anadolu yurtlaşmıştır.

Hünkar Hacı Bektaşi Veli’nin Yetiştirdiği Halifeler

Hünkar Hacı Bektaş Veli Dergahına bağlı Abdalan-ı Rum Bacıyan -ı Rum Ahiyanı Rum Gaziyan-ı Rum Haydari Kalenderi Babai topluluklar olmak üzere irşat ettiği bir çok topluluk vardır. Ayrıca Moğollar ve Tatarlara da halife göndererek irşat etmiştir. En bilinenleri ;

Ahi Evren : Kırşehir

Akça Koca: Kayseri / Develi

Aslan Nuş Sultan : Gürcistan Kafkas Illeri

Bahaeddin Bostancı: Kayseri

Emir Cem Sultan : Karahöyük ( Hacı Bektaş/ Nevşehir)

Fatıma Bacı: Sivrihisar/ Eskişehir

Garib Musa Horasani: Sivas

Güvenç Abdal : Karahöyük ( Hacı Bektaş / Nevşehir)

Huy Ata : Moğollar arasında ikinci Halife

İbrahim Hacı: Üçok ( Anadolu nun güney uçları) ve Bozok ( Kastamonu ve Eskişehir ) ve Sivas

Idris Hoca: Karahöyük ( Hacı Bektaş/ Nevşehir)

İshak Barak Baba: Bigadiç Balıkesir

Kadıncık Ana ( Idris Hoca ve Kutlu Melek kızı) : Karahöyük

Kara Abdal : Karahöyük

Karaca Ahmet Sultan: Sivrihisar Eskişehir

Karadonlu Can Baba : Moğollar arasında ilk halifesi

Kolu Açık Hacim Sultan: Susuz Uşak

Molla Sadeddin ( Said Emre) : Aksaray

Pir Ebi Sultan : Konya

Resul Baba Sultan : Beşkarış Altıntaş Kütahya

Sarı Ismail : Tavaz Denizli

Saru: Karahöyük

Seyyid Cemal : Tökelcik Altıntaş Kütayha

Seyyid Mahmut Hayrani : Akşehir Konya

Tapduk Emre : Emre Sultan Köyü Nallıhan Ankara

Abdal Musa Sultan : Teke Köyü Elmalı Antalya

Kaygusuz Abdal: Kahire Mısır

Seyyid Ali Sultan ( Kızıl Deli Sultan Ali Timurtaş Paşa)

Yunanistan Dimetoka Russo ( Ruşenler)

Sarı Saltuk Sultan : Romanya dahil Balkanlar

Yunus Emre : Sivrihisar Eskişehir

Aşk ile

Mehmet Özgür Ersan Dede Yesari Abdal Çelebi

Kaynak:

1)Üçok ve Bozok Yavuz Selim Burgu Alaeddin Keykubat ve Zamanı s.229

2)John Kingsley Birge Bektaşilik Tarihi s.22-100

3) Velayetname Abdülbaki Gölpınarlı

4)Meclisi Meşayih Arşivi Hacı Bektaşi Veli Dergahı ve Alevi Bektaşi Inanç Merkezleri Coşkun Kökel Hacı Bektaşi Veli Dergahı Vakfı Yayınları Vakıf Başkanı Timur Can ULusoy Efendi