BACIYAN-I RUM (ANADOLU KADINLARI)

Bacıyan-ı Rum (Anadolu Kadınları) Örgütü’nün bir diğer faaliyeti de Anadolu’daki yetim genç kızlar, kimsesiz, eşini kaybetmiş, hasta ve ihtiyar kadınların yardımına koşmaktır. Bacıyan-ı Rum Örgütü, Alevi Bektaşi Türkmen Pîri Ahî Evran’ın eşi Fatma Bacı tarafından kurulmuştur.

Bacıyân-ı Rûm (kelimenin tam anlamıyla Rûm’un Kızkardeşleri ) [1], geç Anadolu Beylikleri döneminde kadın milis örgütü olduğu iddia edildi. [2]

Kökenleri
Bâciyân-ı Rûm terimi ilk kez 15. yüzyılda Aşıkpaşazade tarafından gāziyân-ı Rûm ( Rum Gazileri ), ahîyân-ı Rûm ( Rum Ahileri ) ve abdalân-ı Rûm ( Rum Abdalları ) olarak adlandırılan diğer gruplarla birlikte anılmıştır. . [3] [4] Bertrandon de la Broquière’in seyahat günlüğünde başka bir kayıt daha yer alıyor . La Broquière, Dulkadir Beyliği’nde kadınlardan oluşan bir Türkmen milisinin bulunduğunu belirtti . [3] [5]

Bâciyân-ı Rûm’un kadınlardan oluşan bir teşkilat olması ve Aşıkpaşazade’nin eseri dışında hiçbir kaynakta böyle bir grubun adı geçmemesi pek çok araştırmacının ilgisini çekmiştir. ” Bâciyân ” (kardeşler) kelimesinin şeklini almanın kopyalama hatası olabileceği iddia edildi . Franz Taeschner bunun aslının hajiyân-ı Rûm (Rum’un hacıları) veya bahşiyân -ı Rûm (Rum’un katipleri) olabileceğini savundu . [3] Zeki Velidi Togan da bu görüşü desteklemiştir. [6]  Fuad Köprülü ise bâciyân-ı Rûm ifadesini takip eden cümlelerde Hacı Bektâş-ı Velî’nin onlarla münasebetinin anlatılması ve Bektaşî an‘anesinde tarikattan olan kadınlara genellikle “bacı” lakabının verilmesini de göz önüne alarak Anadolu’da bâciyân-ı Rûm adında bir teşkilâtın varlığını mümkün görmektedir. Anadolu’da bazı tarikat mensupları da şeyhlerinin hanımları hakkında “ana bacı” tabirini kullanmışlardır.[3]

Köprülü’nün böyle bir zümrenin mevcut olabileceğine dair görüşünü bir ölçüde de olsa teyit eden bir kayıt, yine kendisinin de işaret ettiği gibi Bertrandon de la Broquière’in seyahatnâmesinde geçmektedir. XV. yüzyıl başında Anadolu’dan geçen seyyahın, Dulkadıroğulları Beyliği’nin silâhlı erkek ve kadınlardan oluşan bir Türkmen kuvvetine sahip olduğunu söylemesi, Türkmen kabilelerinin silâhlı cengâver kadınlara sahip olduğunu göstermektedir. Son zamanlarda yapılan bazı araştırmalar da bâciyân-ı Rûm’un varlığını kabul etmekle birlikte konuya bir açıklık getirememiştir.

Referanslar
Didem Havlıoğlu (2017). Mihrî Hatun: Osmanlı Düşünce Tarihinde Performans, Cinsiyet Bükme ve Yıkım . P. 78.
Kasapoğlu 1992, s. 67–68
Körpülü, Orhan Fuad (1991). “BÂCİYÂN-ı RÛM”. TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt. 4 (Âşik Ömer – Bâlâ Külliyesi̇)(Türkçe). İstanbul:Türkiye Diyanet Vakfı, İslami Araştırmalar Merkezi. ISBN 978-975-389-431-9.
Âşıkpaşazâde. Târih (Türkçe). P. 200.
La Broquière, Bertrandon de (1892). La Voyage d’outremer (Fransızca). Paris. P. 82, 118.
Togan, Zeki Velidi (1970). Umumi Türk Tarihine Giriş . İstanbul. P. 496.

Âşıkpaşazâde, Târih, s. 200.

Menâḳıb-ı Evḥadüddîn-i Kirmânî (nşr. Bedîüzzaman Fürûzanfer), Tahran 1969, s. 56-64, 70, 184-185.

Bertrandon de la Broquière, La Voyage d’outremer (nşr. Ch. Schefer), Paris 1892, s. 82, 118.

M. Fuad Köprülü, Osmanlı İmparatorluğunun Kuruluşu, Ankara 1959 ⟶ (nşr. Orhan F. Köprülü), İstanbul 1981, s. 158-160.

Zeki Velidi Togan, Umumî Türk Tarihine Giriş, İstanbul 1970, s. 496.

Mikâil Bayram, Bâcıyân-ı Rum, Konya 1987.

Ahmet Yaşar Ocak, La Révolte de Baba Resul ou la formation de l’hétérodoxie musulmane en Anatolie au XIII^e siècle, Ankara 1989, s. 117.