TESLİM ABDAL

Teslim Abdal’ın hayatı ile ilgili bilgiler kaynaklarda farklılık gösterir. Araştırmalarda, farklı yer ve zamanlarda yaşamış Teslim Abdal (lar) ve türbesi olduğu görülmektedir (Denizli, Çorum, Malatya, Trakya). Bunlardan en bilineni 17. yüzyılda yaşamıştır ve asıl adı Mehmed’dir. Sultan 4. Murad döneminin bir Bektaşi büyüğü, yeniçeri ocağının halife babasıdır ve Bağdad seferine katılmıştır. Alevi-Bektaşi şairleri içinde mümtaz bir yere sahiptir (Kaya 2002).

17. yüzyılda Çorum yöresinde yaşadığı düşünülen Teslim Abdal’ın yaşamı üstüne ayrıntılı bilgi yoktur. Çorum’a bağlı Teslim köyü onun adını taşır. Kimi deyişlerinde Osmanlı ve İran devletleri arasında sürüp gelen siyasi ve askeri çekişmelerle ilgilendiği anlaşılmaktadır. Mezarı ve türbesi Çorum ili Mecitözü ilçesine bağlı Teslim köyündedir (Ercan 1991: 57). Köyün önceki adı Teslim Abdal değildir.

Mecitözü ilçesi Teslim köyündeki bu ozanın kimliği ile ilgili bilgilerden biri; Sivas Müzesinde bulunan “Bektaşi Tekkelerinin Teftişi” adlı defterde mevcuttur. Bu defter, Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılıp Bektaşi tekkelerinin kapatılması üzerine sonradan padişah II. Mahmut’un emriyle düzenletilmiş resmî belge niteliğindedir (Özmen 2002: 11).

S. Nüzhet Ergün, Vasfi Mahir Kocatürk, Cahit Öztelli ve Refik Ahmet Sevengil gibi yazarlar, Teslim Abdal’ın Denizli’de kendi adına izafe edilen Teslim Abdal Sultan zaviyesinde yattığını ve 4. Murat (1612-1640) dönemini gördüğünü, Bağdat fethine (1638) katıldığını söyleyen kaynaklara değer vermişlerdir. Ancak bu Teslim Sultan Abdal hakkında elimizde hiçbir belge ve bilgi yoktur (Özmen 2002: 7) Bir başka Teslim Abdal daha vardır ki, Onun mezarı, Trakya Keşan’a bağlı Teslim Abdal köyündedir (İvgin 1989’dan aktaran, Özmen 2002: 10).

Eldeki mevcut eserlerin verdiği bu bilgiler dışında bir de Teslim Abdal ile ilgili Can Yoksul’un makalesinde şu bilgiler yer almaktadır: Teslim Abdal Elazığ’ın Baskil ilçesine bağlı Şeyh Hasan (Şıh Hasan) köyündendir. Şeyh Ahmet dedenin torunlarından dördüncüsü olan Şeyh Melek kolundan gelen Kalender Abdal’ın oğludur. Kalender Abdal da bir gerçektir ve nefesleri vardır. Bu köyün Doğu tarafında Şeyh Ahmet dedenin Türbesi ve civarında da köyün mezarlığı vardır. Batı tarafında bir tepenin arka yüzünde de Teslim Abdal’ın türbesi ve onun çevresinde de ondan gelen torunlarının mezarları vardır. Teslim Abdal’ın ikinci oğlu Süleyman’dan doğma Derviş Ali’nin mezarındaki tarih 1172 dir. Bundan anlaşılacağı üzere Rumi 1090 da miladi ise 1670 yıllarında yaşamış olduğu anlaşılır.

Teslim Abdal’ın beş oğlu olmuştur. Adları şöyle: İmam, Hüseyin, Süleyman, Bektaş ve Cafer’dir. Bunlardan İmam Teslim Abdal’ın sağlığında öldüğü için, Ceddi Şeyh Ahmet dede mezarlığında gömülüdür. Hüseyin oğlunun mezarı Teslim Abdal’ın türbesi içinde, Süleyman, Bektaş ve Cafer’in mezarları ise Teslim Abdal mezarlığındadır.

Süleyman oğlundan gelen Derviş Ali’nin türbesi de Şeyh Ahmed dedenin türbesi bitişiğinde kârgir kubbeli bir türbedir. Derviş Ali de bir gerçek Er’dir. Yaygın nefesleri vardır. Teslim Abdal’ın sayısı çok olan nefesleri vardır. Ama elimize ancak yetmiş kadarı geçmiştir. Köyünde onun soyundan gelenlerde bir zihniyet vardır ki onun eserlerini kimseye vermeyip sıkı sıkı saklamaktadırlar. Bu yüzden fazla elde edilememişlerdir.

Teslim Abdal ata ve dedelerine saygılı bir kişidir. Bu yüzden öldüğü zaman kendisine daha fazla ilgi gösterilip, Şeyh Ahmet dedeye daha az ilgi gösterilme ve bu yüzden de saygısızlık etmiş olması ihtimaline karşı, kendi mezarının bugünkü Tepe Düzü mevkiine yapılmasını vasiyet etmiş. Onun için Şeyh Hasan köyünün iki mezarlığı var. Teslim Abdal’dan sonra bu soydan gelen kişiler Teslim Abdal mezarlığına defnedildiler. Yalnız Teslim Abdal’ın oğlu İmam Teslim Abdal hayatta iken vefat ettiği için Şeyh Ahmet Dede mezarlığına defnedilir (http://www.turkuler.com).

Teslim Abdal Şeyh Ahmed Dede`nin torunlarındandır.Teslim Abdal`ın doğum ve ölüm tarihleri hakkında günümüze net bir bilgi ulaşmamıştır,sonradan yazıldıgı anlasılan Şeyh Hasan (Tabanbükü) Köyü`ndeki mezar kitabesinde “Teslim bini El-Seyyidi Hüseyini“ Hicri 1165 Miladi takvime göre 1751 yazısı bulunmaktadır.

Teslim Abdal, bir deyişinde şöyle der:

Bir ağır yük idi devrildi üstüme

Kalkıp uyansana Şeyh Ahmed Dede

Zalim olanlar gide hışmına

Kalkıp uyansana Şeyh Ahmed Dede

Ol Hızır nebi de gidiyi bile

İnşallah yurdunda çokdur budala

Azdı ümmetiniz yeridir bela

Kalkıp uyansana Şeyh Ahmed Dede

Şeyh Ahmed Dede muradım verse

On iki imamlar yardıma gelse

Melekler periler yüzüme gülse

Kalkıp uyansana Şeyh Ahmed Dede

Teber Imam Hasan`a versene

Zülfikarı sen eline alsana

Azdı mahluk din Islama koysana

Kalkıp uyansana Şeyh Ahmed Dede

Hey gaziler burda mümin mi kaldı

Herkes ikrarını elinden saldı

Ali`nin yolunda bir nisbet kaldı

Kalkıp uyansana Şeyh Ahmed Dede

Teslim Abdal eydür sonuna bakın

Ceht eylen gerceğin dinine tapın

Şeyh Ahmed Dede`nin hatırın yapın

Kalkıp uyansana Şeyh Ahmet Dede

Tekirdağ,Denizli ve Çorum`da makam ve Türbeleri vardır. Derviş Ali,Gül Mustafa ve Derviş Muhammed torunlarıdır Türbeleri Şeyh Hasan (Tabanbükü) köyündedir.

Teslim Abdal’ın bestelenmiş eserleri, halkın hafızasında daha çok iz bırakmıştır. 17. yüzyıl Alevi ozanlarının en büyüklerinden biridir. Yaşayışı ancak kendisinin ve başka ozanların şiirlerinden çıkarılabiliyor. Buna göre Teslim Abdal, tarikatta yüksek yeri olan bir pirdir. Pir Sultan Abdal kadar olmasa da Alevi-Bektaşilerce tutulmuş Teslim Abdal’ın şiirlerine hemen her cönkte yer verilir (Kaya 2002). Teslim Abdal Anadolu Alevi şiirinin önde gelen temsilcilerindendir. Dönemin siyasi şartları gereği kendilerine yapılan baskı ve kovuşturmalarından da eserlerinde söz eder. Bu nedenle gönül erleri 17. yüzyılda bazı şeyleri gizlemek zorunda kalır.

Kaynakça

Ercan, Abdullah (1991). 14. Yüzyıldan Günümüze Çorumlu Şairler. İstanbul: Çorum Eğitim ve Kültür Vakfı Yay.

http://turkoloji.cu.edu.tr/HALK%20EDEBIYATI/28.php [erişim tarihi: 5.12.2014].

http://www.isakoyu.info/…/141-oelmez-eserleriyle… [erişim tarihi: 5.11.2014].

http://www.trt.net.tr/anasayfa/dinleizle.aspx?tur=tv… [erişim tarihi: 1.11.2014].

Oğuz, M. Öcal, Bengisu Kolcu (2006). 2004 Yılında Çorum’da Halk İnançları ve Türbeler. Ankara: Hitit Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Halk Bilimi Topluluğu Yay.

Özmen, İsmail (2002). Teslim Abdal Hayatı ve Şiirleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

TRT Ulu Ozanlar Belgeseli (2010). Teslim Abdal.

Yoksul, Can (1998). “İki Alevi Şairi: Teslim Abdal ve Kul Yakup”. Avrupa Alevilik Araştırmaları Dergisi, Yıl 1. 1: 120-158.

Deyişleri

Seherde bir bağa girdim

Ne bağ duydu ne bağbancı

El vurup güllerin derdim

Ne bağ duydu ne bağbancı

Bağın kapusunu açtım

Sayın ki cennete düştüm

Yar ile tenha buluştum

Ne bağ duydu ne bağbancı

Seherin bülbülü öttü

Öttü de murada yetti

Teslim Abdal yükün tuttu

Ne bağ duydu ne bağbancı

Özmen, İsmail (2002). Teslim Abdal Hayatı ve Şiileri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. 54.

Deyiş

Gafil gezme şaşkın bir gün ölürsün

Dünya sana bâki değil ne fayda

Ettiğin işlere pişman olursun

Pişmanlığın ele girmez ne fayda

Bir gün seni eletirler evinden

Hak’kın kelâmını kesme dilinden

Kurtulmazsın Azrail’in elinden

Türlü türlü yolun olsa ne fayda

Söylersin de sen sözünden şaşmazsın

Helâlini haramından seçmezsin

Kepeğin tükenir su da içmezsin

Hep deryalar senin olsa ne fayda

Teslim Abdal eyder, çöksem otursam

Cümle varlığımı ele yetürsem

Şu yalan dünyayı zapta getürsem

Hep dünyalar senin olsa ne fayda

Özmen, İsmail (2002). Teslim Abdal Hayatı ve Şiileri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. 61.

Düvaz-nâme

Ta ezelden yârın yüzüne bakıp

Cemâl-i dîdârı gören ağlar mı

Yetişip bir mürşit eteğin tutup

Özünden benliği ıran ağar mı

Ali’yle Muhammet geldi bürhâna

Hatice Fâtıma ehl-i imâna

Bileyip özünü ulu meydâna

Anlayıp zâtını bilen ağlar mı

Sâhib zaman yakın ola gelirse

Hasan’la Hüseyin âhın alırsa

Erenler deminden her ne gelirse

Ere erip Hakk’ı gören ağlar mı

Zeynel Âbidin’in yüzünü görüp

Muhammet Bâkır’ın sırrına erip

Caferi Sâdık’ın dârına durup

Burada ikrârın veren ağlar mı

Musa’yı Kâzım’ın Tûr’una uçup

İmam-ı Rıza’nın yurduna göçüp

Küfür köprüsünü ileri geçip

İman deryasına dalan ağlar mı

Tâki, Nâki, Askeri’yi bir bilen

Hak Muhammet ile Mehdi’dir gelen

Her dâim kırkların cem’inde olan

Muhabbet dadını duyan ağlar mı

Teslim Abdal dâim yüksek uçar mı

Erenlere teslim olan kaçar mı

Dört kapıdan kırk makamdan geçer mi

Bir olup birliğe ağlar mı

Ercan, Abdullah (1998). 14. Yüzyıldan Günümüze Çorumlu Şairler. İstanbul: Çorum Eğitim ve Kültür Vakfı Yay. 60.

Mürşide varmaya talip olursan

İptida insandan rehber isterler

Verdiğin ikrara doğru gelirsen

Ahd ile peymandan rehber isterler

Mürşidin nazarı müşkülü seçer

Kamil olan rehber sırat’tan geçer

Can kuşu kafesten akıbet uçar

Tenden uçan candan rehber isterler

Mürşidin var ise olursun insan

Mürşidin yok ise kalırsın hayvan

Arasat gününde kurulur mizan

Açılan mizandan rehber isterler

TESLİM ABDAL söyler bu hikâyeti

Nefsini bilmektir gücün gayeti

Yirmi sekiz huruf yedi ayeti

Bunu bilmeye de rehber isterler

– 2 –

Dört duvar içinde olsa mekanım

Taşrasından esen yel bana neyler

Yanımdaki sudan korku çekerim

Uzakta çağlayan sel bana neyler

Mekanım balçıktır, üstadım Ali

Muhammed nesline demişim beli

Çekerim gayreti sererim yolu

Ben Hak’tan korkarım el bana ne der

Teslim Abdal eder, gözler kanlı yaş

Aradım bulamadım bir sevdasız baş

Herkesin ameli kendine yoldaş

Haramzade olan kul bana neyler

– 3 –

Seherde bir bağa girdim

Ne bağ duydu ne bağbancı

El sundum güllerim derdim

Ne bağ duydu ne bağbancı

Bağın kapusunu açtım

Sandım ki cennete düştüm

Yar ile tenha buluştum

Ne bağ duydu ne bağbancı

Seherin bülbülü öttü

Öttü de murada yetti

Teslim Abdal yükün tuttu

Ne bağ duydu ne bağbancı

– 4 –

Gel ha gönül havalanma

Engin ol gönül engin ol

Dünya malına güvenme

Engin ol gönül engin ol

Şu dünyanın hali böyle

Yalan yahşi geçer şöyle

Söyledikçe engin söyle

Engin ol gönül engin ol

Gökte uçar huma kuşu

Bilmeyenler atar taşı

Enginlik gönülün işi

Engin ol gönül engin ol

Teslim Abdal özüm haktır

Sözümün yalanı yoktur

Engin söyle büyüklüktür

Engin ol gönül engin ol

Biz ne idik bize bunca nazar kıldın ya mabut

Hikmetine şükrederem ya ilahi çok şükür

Dertliye derman edici cümleye sensin tabip

Hikmetine şükrederem ya ilahi çok şükür

Ayak vermişsin ihsandır alemi gezsin diye

El vermişsin ondan özge okuyup yazsın diye

Dil vermişsin söylemeye yadigar düşsün diye

Hikmetine şükrederem ya ilahi çok şükür

Göz vermişsin kaftan kafa hükmü yürüsün diye

Kirpik koymuşsun önüne gözü korusun diye

Özge cemal yaratmışsın güzel görünsün diye

Hikmetine şükrederem ya ilahi çok şükür

Akıl vermişsin anlayıp mürebbisin anmaya

Fikir vermişsin, fikredip kendi kendin bilmeye

Sabır vermişsin sabredip hırsı, nefsi yenmeye

Hikmetine şükrederem ya ilahi çok şükür

Kuduretten göndermişsin kısmetler gutlar bize

Et içinde damardan sızdırmışsın sütler bize

Kuru ağaçta bitirmişsin meyveler dutlar bize

Hikmetine şükrederem ya ilahi çok şükür

Teslim Abdal eder peygamber gibi canımız var

Alemin fahri Muhammet gibi sultanımız var

Biz niye şükretmeyek ki şefaatkanımız var

Hikmetine şükrederem ya ilahi çok şükür

Canım kurban olsun senin yoluna.

Adı güzel, kendi güzel Muhammed.

Söylenirsin cümle âlem dilinde.

Adı güzel, kendi güzel Muhammed.

Terâzinin bir ucunda Haydar oturur.

Yanı sıra cümle ümmet yetirir.

Elinde de yeşil sancak getirir.

Adı güzel, kendi güzel Muhammed.

Mümin olanların çoktur cefâsı,

Âhirette olur zevki sefâsı.

Onsekizbin âlemin mustafâsı,

Adı güzel kendi güzel Muhammed.

Sen bir Peygambersin şeksiz, gümansız.

Sana inanmayan dinsiz, îmansız.

Teslim Abdal neyler dünyayı sensiz.

Adı güzel, kendi güzel Muhammed.

Adam sen Tanrı değilsin

Zor gelme pazın üstüne

Mademki yaradılmışsın

Doğru gel izin üstüne

Şüphen mi varki ölmeye

Sorulup suval vermeye

Haklılar hakkın almaya

Varusın divan üstüne

Ahırında öleceksin

Bir kuyuya varacaksın

Bir gün serbest olacaksın

Üç beş arşın bez üstüne

Dünyanın ötesi dardır

Dostluğu yok eğri yardır

Bir avuç toprağı vardır

Ağırı gözün üstüne

Dünyan güruhu nacidir

Önü tatlı sonu acıdır

Bet huyun kızgın saç olur

Düşersin yüzün üstüne

Teslim Abdal hak batına

İnanırsan ahretine

Kul giderse hak katına

Söz olmaz sözün üstüne

Mertebesi ulu Keremi Ali

Abbasın Alioğlu ya Seyit Ahmet

Mışdı maksadı daima kula

Abbasın Ali oğlu ya Seyit Ahmet

Kusura bakıpda yayımı yasma

Eteğini tuttum elimi kesme

Amanım sanadır mürvetim basma

Abbasın Alioğlu ya Seyit Ali

Bendeyi tıflıla eyle inayet

Biçare zayıfam değil hidayet

Günahkar kulunum söyle kıyafet

Abbasın Alioğlu ya Seyyit Ali

Özürüm, niyazım, sanadır nazım

Dergahına sürdüm şu kara yüzüm

Ricam kabul eyle dinlersen sözüm

Abbasın Alioğlu ya Seyit Ali

Teslim Abdal Heydur Sultanı Celil

Ya ulu Allah İbrahim Halil

Günahkar kuluna hayırlı delil

Abbasın Alioğlu ya Seyit Ali

Yer yok iken, gök yok iken

Bu cihana gelen kimdir?

Altı atasız anasız,

Zuhur edip olan kimdir?

Cimsiz cenanın karnında,

Kim geldi cena karnında,

Atasız ana karnında,

Tatlı selam alan kimdir?

Sayısı nedir sekizin,

Hesabı nedir dokuzun,

Yer ile sarı öküzün,

Arasında olan kimdir?

Gelişi nerden salikin,

Halkın değildir halikin,

Öküz ile ol balığın,

Karnında çok kalan kimdir?

Balığı suya saralım,

Su ne söylerse görelim,

Teslim Abdal der soralım,

Bu manayı bilen kimdir?

Yüz bin yıl öğünse kabul değildir.

Sarı kepez keklik olmaz baz ile,

Meğerki cinlidir aslı depderi,

Tavuk depişirmi gölde kaz ile.

Aşıklarda saz var sazı bezerler

Söylerler sözünü yüze beraber

Kumaş alam dersin bezle beraber

Kumaşın bakası bezmi bez ile

Bilir misin seni varda yaradan

Şu benliği kaldırmadın aradan

Haber almamışsın akdan karadan

Hakka gidilir mi ezgi iz ile.

Sen bu dağa gider olmuşsun çoktan,

Korkmaz mısın evliyanın attığı oktan

Müslümanım dersin batılı haktan

Müslümanlık mı olur, yalan söz ile.

Teslim Abdal senin haline acır

Daneyi samandan seçegör savur,

Batılı hakdan seçmeyen işte odur gavur,

Ya niye seçmedin altı göz ile.