– Osmanlı’nın heterodoks Müslüman gruplarla sorunları, 14. yüzyılda sadece Anadolu’da değil, Balkanlar’da da yaşanmıştır. Özellikle Bektashi, Hurufi, Melami ve Babai gibi tarikatlar, Osmanlı’nın resmi Sünni doktrinine meydan okumuş ve bazen de isyan etmişlerdir¹.
– Seyyid Ali Sultan’ın menkıbesi, Osmanlı’nın heterodoks Müslüman gruplara karşı tutumunu yansıtan bir kaynaktır. Bu menkıbede, Seyyid Ali Sultan’ın, I. Murad’ın oğlu Yıldırım Bayezid’e hizmet ettiği, ancak daha sonra onunla ters düştüğü ve Rumeli’de bir kaleye sığındığı anlatılır. Burada, Osmanlı ordusuna karşı direnen heterodoks dervişlerin lideri haline gelir. Yıldırım Bayezid, onu yakalamak için kaleyi kuşatır, ancak başarılı olamaz. Sonunda, Seyyid Ali Sultan, kaleyi terk ederek, Kızıldeli adıyla anılan bir bölgeye yerleşir².
– Seyyid Rüstem’in hikayesi, Seyyid Ali Sultan’ın menkıbesinin bir parçasıdır. Seyyid Rüstem, Seyyid Ali Sultan’ın halifelerinden biridir ve onunla birlikte Rumeli’ye gitmiştir. Burada, I. Orhan’la bir anlaşma yaparak, bir miktar toprak elde eder. Ancak, yerel Osmanlı yetkilileri, onun heterodoks inançları ve yaşam tarzından rahatsız olurlar. Ona Torlak derler, ki bu, Kalender halkı için küçümseyici bir isimdir. Torlaklar, Anadolu’da ortaya çıkan ve geleneksel Sünni kurallara uymayan, tasavvufi eğilimli bir grup olarak tanımlanabilir³. Seyyid Rüstem, Osmanlı yetkililerinin baskısına dayanamayarak, topraklarını terk eder ve Seyyid Ali Sultan’ın yanına döner².
– Osmanlı’nın heterodoks Müslüman gruplara karşı tutumu, zamanla değişmiştir. Başlangıçta, bu gruplara hoşgörülü davranan ve onları kendi bünyesine katan Osmanlı, daha sonra, devletin merkeziyetçi ve Sünni karakterini pekiştirmek için, onlara karşı daha sert ve baskıcı bir politika izlemiştir. Bu politika, özellikle 15. ve 16. yüzyıllarda, Şeyh Bedreddin, Börklüce Mustafa, Torlak Kemal ve Celal gibi heterodoks liderlerin başlattığı isyanlarla karşı karşıya gelmiştir⁴.
Abdal Yesari
Kaynaklar:
(1) Bizans’tan Osmanlıya Anadolu’da Heterodoks inanıslar: Öteki …. https://search.trdizin.gov.tr/yayin/detay/141876.
(2) OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E GAZİANTEP ERMENİLERİ. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/44833.pdf.
(3) Bizans’tan Osmanlı’ya Anadolu’da Heterodoks İnanışlar: ‘Öteki …. http://kaynakca.hacettepe.edu.tr/eser/972114/bizans-tan-osmanli-ya-anadolu-da-heterodoks-inanislar-oteki-dindarligin-ortak-dogasi-uzerine-650-1600.
(4) Balkan Savaşları Döneminde Hindistan Müslümanlarının Faaliyetleri. https://iupress.istanbul.edu.tr/tr/journal/jos/article/balkan-savaslari-doneminde-hindistan-muslumanlarinin-faaliyetleri.
(5) (PDF) Osmanlı Devleti’nin Kuruluşunda Heterodoks Türk Müslümanlığı’nın …. https://www.academia.edu/en/23202990/Osmanl%C4%B1_Devletinin_Kurulu%C5%9Funda_Heterodoks_T%C3%BCrk_M%C3%BCsl%C3%BCmanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1n%C4%B1n_Etkisi.
İlk yorum yapan siz olun