Khanqah (Farsça: خانقاه) veya khangah (Farsça: خانگاه; aynı zamanda khankah, khaneqa, khanegah veya khaneqah olarak da çevrilir; ayrıca Arapça hanegah, hanikah, hanekah, khankan), aynı zamanda ribat (رباط) olarak da bilinir, özel olarak tasarlanmış bir yapıdır. Sufi kardeşliği veya tarikat toplantıları için ve ruhani uygulama ve din eğitimi için bir yerdir.[1] Khanqah tipik olarak merkezi bir salonu ve her iki yanında daha küçük odaları olan büyük bir yapıdır.[2] Geleneksel olarak kahnqah, Sufiler için devlet destekli konuttu.[3] Birincil işlevleri, onlara çileciliğin sosyal yaşamlarını uygulamaları için bir alan sağlamaktır.[4] Hastaneler, mutfaklar ve lojmanlar gibi kamu hizmetlerine yönelik binalar genellikle bunlara bağlıdır.[4] Khanqah’lar, rejimlerine Sufi desteği karşılığında Suriye’de Eyyubi sultanları, Mısır’da Zengi sultanları ve Hindistan’da Delhi sultanları tarafından finanse edildi.[5][3][6]
Etimoloji
Khanqah kelimesinin kökeni muhtemelen Türkçe veya Farsçadır.[4] Arap dünyasında, özellikle Kuzey Afrika’da, khanqah zāwiyah olarak bilinir (Arapça: زاوية, çoğul zāwiyāt; zawiya, zāwiya veya zaouia olarak da çevrilir).[7] Osmanlı İmparatorluğu’nun eski bölgelerinde yerel olarak Türkçe’de tekke (Osmanlı Türkçesi تکه’den, تكیه tekye’nin alternatif biçimi), Arnavutça’da teqeja, Boşnakça’da tekija ve Arapça’da تكيّة takiyya olarak anılırlar. Güney Asya’da khanqah ve dargah kelimeleri Sufi türbeleri için birbirinin yerine kullanılır. Memlük dünyasındaki alimler genellikle hanqahlar, ribatlar, zaviyeler ve medreseler arasında ayrım yapmadılar.[2]
Mimari
Yunanistan’da Budali Hoca Tekkesi [el]
Timurlular döneminden önce, hanqahlar tipik olarak birkaç yapıya sahip büyük külliyeler olarak tasarlanmıştı.[2] On dördüncü yüzyıldan sonra, daha yaygın olarak tek bir büyük yapı olarak tasarlandılar.[2] Bu tasarım tipik olarak, her iki tarafında hücreler veya galeriler bulunan ve hanqah’ta çalışanlar için daha fazla etkileşim sağlayan büyük bir salon ile karakterize edilir.[3] Genellikle kubbeleri, mozaikleri, kemerleri, sütunları, avluları, portalları ve minareleri vardır.[8][9] Bu özelliklerin tasarımı ve birleştirilmesi bölgeye ve döneme göre değişir.[10]
İşlev
Sufi hanqahlarının himayesi, tarihsel olarak önemli bir siyasi ve kültürel açıklama yaptı. Bir Sufi binasının bir hükümdar tarafından himayesi, onların Sufi dini uygulamalarına ve İslam’ın yayılmasına verdikleri desteği gösteriyordu.[7] Bir Sufi binasının finanse edilmesi, bir dindarlık eylemi ve hükümdarın kendisini kamuoyu ile aynı hizaya getirmesinin bir yolu olarak görülüyordu.[7]
Khanqah’lar genellikle Sufi azizlerinin veya şeyhlerinin mezarlarının dergâhlarıyla ilişkilendirilir.[2] Tipik olarak, uygulayıcıların dua edip meditasyon yapabilecekleri büyük bir salona sahiptirler.[2] Ayrıca seyahat eden Sufiler ve hacılar için konaklama yerleri de içerir.[4]
Harun al-Rashid’in adını taşıyan Haruniyeh mezarı. Mevcut yapı, bir khanqah, İran’ın Tus şehrinde bulunuyor ve muhtemelen 13. yüzyılda inşa edilmiş. Gazali burada gömülüdür.
Khanqah’ların dini mekanlarının yanı sıra kamu hizmetleri için de yapıları vardı.[2] Buna hastaneler, mutfaklar, hamamlar ve okullar dahildir.[2] Bu hizmetleri sağlamak için çalışan herkese bir vakıf aracılığıyla ödeme yapıldı.[2]
Khanqah’lar tasavvuf yapıları olmasına rağmen oldukça kapsayıcıdırlar.[7] Farklı kültür ve dinlerden gelen ziyaretçiler hanqah’ı ziyaret edebilir ve bir kutsama alabilirler.[7]
Geleneksel olarak, çileciliğin tasavvufi cemaat yaşamları dindar olarak görülüyordu çünkü yalnızlık ve kendi kendine yeterliliğin ego-merkezciliğe yol açtığına inanılıyordu.[4] Tövbe ve ıstırap, Sufileri ilahiyat anlayışına yaklaştırmayı amaçlıyordu.[4]
Tarih
Nureddin, tasavvuf yapılarının ilk büyük hamisi idi, hakimiyeti altındaki tasavvuf gruplarına hanqahlar inşa etti ve hediye etti.[7] Şam’da hanqahlar surların içinde olduğu kadar surların dışında da bulunuyordu.[7] Zengiler döneminde hanqahlar, Eski Şam’da, Emevi Camii’nin yakınında çok merkezi bir konumda bulunuyordu.[7] Khanqah’lar çok yaygın olarak, hanqah ile aynı hamiye adanan bir Medresenin yanına yerleştirilir.[7] Khanqah’ın temel amacı hukuk eğitimi içindi.[7] Nur al-Din’in khanqah’ı da dahil olmak üzere çoğu, bakımevlerini içeriyordu.[7] Ancak tasavvuf yapılarında eğitim ve din arasında derin bir bağlantı vardı, Memluk döneminin sonunda dini ve eğitim yapıları arasındaki ayrım bulanıklaştı.[11]Selahaddin, 1173’te Mısır’ın Kahire kentinde ilk hanqah’ı kurdu.[3] Bu, büyük ölçüde Şii olan Fatımileri yenilgiye uğratması ve Sünniliğin Eyyubi döneminin başlangıcını resmen işaret ediyordu.[3] 1325’te Memluk sultanı el-Nāṣir Muḥammad, hanqah’ı şehrin kuzeyine taşıdı.[3] Selahaddin, bir Fatımi sarayı olan Sa’Td al-Su’ada’yı al-khänqäh al-salähiyya adlı bir Sufi hanqahına dönüştürdü (Kudüs’teki Al-Khanqah al-Salahiyya Camii ile karıştırılmamalıdır).[12] Bu hanqah, Kahire’den olmayan mutasavvıflar için kalacak bir yer sağladı.[12] Eyyubi hanedanını ve politikalarını destekleyen Sufi mübadelesine dayanarak Selahaddin Eyyubi tarafından sağlandı.[12]
Selahaddin ayrıca, işi günden güne faaliyetler yürütmek ve hanqah’ta yaşayan ve ziyaret eden Sufilere akıl hocalığı yapmak olan Baş Sufi rolünü de yarattı.[12] Büyük etki derecesi nedeniyle bu rol için çok fazla rekabet vardı.[12] Baş Sufi, Eyyubi Sultanı ile yakın bir ilişki sürdürdü, askeri güç ve nüfuz elde etti ve bölgedeki medreselerde ders verme becerisine sahipti.[12] Sultan, Sultan’ın yönetiminin meşruiyetini sağlamlaştırmada inanılmaz derecede önemli olan siyasi destek için önemli bir takasın bir parçası olarak Kahire’deki Sufilere büyük ölçüde güç verdi.[12]Medrese-i-Firozshahi, Sultan Firoz Shah Tughlaq tarafından Hauz-i-Alai yakınında yaptırılmıştır.[6] Mimarisinin yerel halk için o kadar çekici olduğu söylendi ki, komplekse daha yakın olmak için yeniden yerleştirildiler.[6] Khanqah-medrese yapısı, dindarlar için eğitim olanaklarına sahipti ve öğretmenlere maaş ödeniyordu.[6] Asıl amacı gezginler için konaklama sağlamaktı.[6]
Hindistan’daki Sayed Ghulam Ali Shah Mashadi’nin khanqah’ı dünya çapında birçok farklı kültürden gelen hacılar tarafından ziyaret edildi ve onlara açıldı.[5] Khanqah’ların, lakhiraj topraklarından gelen bağışlarla desteklenen fakirler için halka açık ücretsiz mutfaklar olarak hizmet veren langarkhanaları vardı.[4] İslami eşitlik ve kardeşlik değerleri, khanqah’ları en düşük kastların üyelerine hizmet sağlamak için getirdi.[4] 14. yüzyılın başlarında Hindistan’da hanqahların popülaritesi azaldı.[4]
Aşk ile
Batılı Kaynaklardan Araştıran :
Mehmet Özgür Ersan
Abdal Yesari
Referanslar
^ Berkey, Jonathan Porter (2003). İslam’ın oluşumu: Yakın Doğu’da din ve toplum, 600-1800. New York: Cambridge University Press. ISBN 0-521-58214-8. OCLC 50476676.
^ a b c d e f g h i Foundation, Encyclopaedia Iranica. “Hanqah”. iranicaonline.org. Erişim tarihi: 2022-12-05.
^ a b c d e f Hofer, Nathan (2015). Eyyubi ve Memluk Mısır’ında tasavvufun yaygınlaşması, 1173-1325. Edinburg. ISBN 978-0-7486-9422-8. OCLC 919188147.
^ a b c d e f g h i Nizami, Khaliq Ahmad (1957). “Ortaçağ Hindistan’ında Khanqah Yaşamının Bazı Yönleri”. Studia Islamica (8): 51–69. doi:10.2307/1595247. JSTOR 1595247.
^ a b Hussain, Pirzada Athar (2021), Chauhan, Abha (ed.), “Shahdara Sharief’te Tasavvuf ve Baba Ghulam Shah Badshah’ın Khanqah’ı: An Ethnographic Fathom”, Hindistan’da Kültür ve Toplumu Anlamak: Sufiler, Azizler Üzerine Bir Araştırma ve Jammu Bölgesindeki Tanrılar, Singapur: Springer, s. 33–58, doi:10.1007/978-981-16-1598-6_3, ISBN 978-981-16-1598-6, S2CID 238049797, erişim tarihi 2022-12-05
^ a b c d e İrfan, Lubna (2018). “Ortaçağ Hint Medreseleri”. Hint Tarih Kongresi Tutanakları. 79: 260–269. ISSN 2249-1937. JSTOR 26906255.
^ a b c d efg h ij k EPHRAT, DAPHNA (2021), “THE GELİŞİM VE FİZİKSEL ORTAMLARIN MEKANSAL DÜZENİ”, Sufi Masters and the Creation of Saintly Spheres in Medieval Suriye, Arc Humanities Press, s. 83–100, ISBN 978-1-64189-208 -7, JSTOR j.ctv22d4z9m.11, erişim tarihi 2022-12-05
^ “Archnet > Site > Khanqah wa Qubbat al-Amir Shaykhu” . www.archnet.org. Erişim tarihi: 2022-12-05.
^ “Archnet > Site > Khanqah al-Farafra” . www.archnet.org. Erişim tarihi: 2022-12-05.
^ “Archnet > Site > Khanqah al-Farafra” . www.archnet.org. Erişim tarihi: 2022-12-05.
^ Kugle, Scott Alan (2021). kalbe hac: sufi hint okyanusu boyunca yolculuklar. Şapel tepesi. ISBN 978-1-4696-6532-0. OCLC 1303712460.
^ a b c d e f g Hofer, Nathan (2014/08/20). “Mısır’daki” Baş Sufi “Ofisinin Kökenleri ve Gelişimi, 1173–1325”. Tasavvuf Araştırmaları Dergisi. 3 (1): 1–37. doi:10.1163/22105956-12341260. ISSN 2210-5948. S2CID 110058093.
Fernandes, Leonor E. (1998). Memluk Mısır’ında Bir Tasavvuf Kurumunun Evrimi: Khanqah. Berlin: Klaus Schwarz. ISBN 3-922968-68-6.
Hattstein, M. ve P. Delius — İslam: Sanat ve Mimarlık, 2000, ISBN 3-8290-2558-0.
İlk yorum yapan siz olun